پیشنهاد الگو و روشی چندبعدی برای سنجش فساد در آموزشعالی

هدف اصلی مقالة حاضر پیشنهاد الگو و روشی چند‌بعدی برای سنجش فساد در آموزش‌عالی با تأکید بر فساد دانشگاهی است. پس از مرور مختصری بر پیشینه، ابزارها و شاخص­های مختلف سنجش فساد، به تشریح الگوی سنجش و روش پیشنهادی برای سنجش فساد دانشگاهی پرداخته شده‌است. طراحی الگوی سنجش فساد در دانشگاه بر دو اندیشة اساسی مبتنی است: 1) هر سازمان اجتماعی دو قلمرو فعالیت اصلی دارد: قلمرو فعالیت درونی، که در طی آن تعامل نیروهای سازمان با یکدیگر شکل می­گیرد، و دوم قلمرو فعالیت بیرونی، که در آن تعامل سازمان با محیط و دیگر سازمان­های اجتماعی تحقق می­یابد. مهم­ترین طریق سنجش کیفیت فعالیت اعضای سازمان مراجعه به کسانی است که نزدیک­ترین تجربه­ها و ادراک‌ها را از عملکرد آن سازمان دارند و در طی سال­ها ارتباط با سازمان، نگرشی نسبتاً مطابق با واقع دربارة آن پیدا کرده­اند. برمبنای این نقاط عزیمت نظری، و 2) مصاحبه­های اکتشافی با کنشگران دانشگاهی، روش سنجش پیشنهاد می­شود. روش سنجش پیشنهادی، برخلاف بسیاری از روش­های سنجش، به­صورت هم‌زمان، دارای ویژگی­های سهولت و سرعت کاربرد، مقایسه‌پذیربودن نتایج، چندبعدی‌بودن شاخص، گردآوری داده­ها و اطلاعات از منابع مختلف و استفاده از ابزارهای چندگانه برای گروه­های مختلف پاسخگویان، مبتنی بر معیارهای چندگانة سنجش تجربة فساد، نگرش به فساد و ادراک فساد در میان کنشگران نهاد علم درقالب شش پودمان (ماژول) (دست‌کم سه گروه اعضای هیئت‌علمی، دانشجویان، و کارمندان مراکز آموزشی و پژوهشی) است. هر پودمان پوشش‌دهندة تجربه­ها، ادراکات، و نگرش­ها دربارة انواع فعالیت نیروهای سازندة سازمان است. این الگو و روش، ابعاد، مؤلفه­ها و شاخص‌های مختلفی برای سنجش فساد دانشگاهی ارائه می‌دهد. بدین‌ترتیب، این امکان را فراهم می­کند تا تغییرات میزان فساد در آموزش‌عالی و نظام دانشگاهی در دوره­های زمانی مختلف سنجیده و مقایسه شود. این الگو سنجش اثربخشیِ راهبردهای مبارزه با فساد در نظام دانشگاهی را نیز امکان‌پذیر می­کند. افزون‌براین، امکان مقایسه و رتبه­بندی دانشگاه­ها در نمرة فساد را مهیا می­کند.